2 August 2021

Helena Dalli

Commissioner for Equality of the European Commission

Seripnasqo vakeripe p-o 2-to Avgust 2020, Memoriàlo Dives e Genocidesqo vaś o Sìnte aj o Rroma

Isi bare jaśinaça kaj aresav tumen and-o Dives e rromenqe holokaustesqe Memorialesqo, te das patǐv o śela mìje rromane viktìme e Holokaustesqe. Avdives seras jekh tamli ta tragìko periòda amare historiaqi.

A pàlem – ʒi akana – but cèra evropǎnǎ ʒanen pal o Holokaust e rromenqo, mukh te na vakeras pal-o efèkte so si les pànda p-o rroma. Amen musaj te paruvas akava. I ignorànca si kovlipe, aj śaj te anel i història te avel palpàlem. I ignorànca lupunzarel amen te vazdas po inkluzìvo, po laćhe dostimàta.

Sar evropǎnǎ amen si amen jekh moràlo dutǐ te prinʒaras aj te seras sa odolen save cirdine dukha tal-o nazìsto regìmi, maśkar save rroma. O seravipe lenqe persekuciaqo serel amen kaj o rromane khetanimàta pànda si len but pharimàta. Pra butivar, o dostimàta na dikhen lenqi kritìko situàcia. Amen musaj te keras sa so śaj te nakhavas o pharimàta, maśkar save i stìgma ta i diskriminàcia.

Sar o palutne praʒivde ta gevaja e dukhavipnasqe meren, amen musaj te dikǎras lenqe memòrie ʒivde. Amen musaj te nakhavas lenqe gevajimàta. Partikular, dav patǐv o Raymond Gurême, jekh praʒivdo savo mulo p-o 24-to Maj akava berś. Ov kerdilo jekh kotar o maj pasionome krle vaś mutuàlo respèkti ta solidaritèta, aj jekh inspiràciaqi xaing vaś but terne rroma. Amen ka das patǐv lesqi memòria ta te nakhavas lesqo krlo k-o generàcie save aven pal amenθe.

Akava berś sas jekh tèsti amenqe savorrenqe. O koronavirus sikavda sode sam azbandǒver savorre. No odola save si àba azbandǒver sas dukhavde o po but k-o vaxt e krizaqo. Partikular sas manqe grìźa kana dikhlom varesave manuśen and-o dostipe sar dilhen sas e rromen. On sikavde e ramen sar publìko rizìko ja ćhute i doś pe lenθe, barǎrindoj i dar ta i xir mamuj lenθe.

Àke ekzakt sosqe si odoborkha vasno te dikǎras i història e Holokauestesqi ʒivdi. Amen musaj te kondamnisaras publik, te las àkcia mamuj aj te das sànkcia kasave racìsto àkte. Pal o horòrǎ e 20-tone śeliberśesqe, naśti te ovel than vaś i xir and-o 21-to. Akalaθar akharav o Thema Somdasne te tordǒn and-o maripe mamuj i diskriminàcia ta o anticiganìzmo.

Amen musaj:

  • te sarbarrǎras efektìvo politìke vaś o seripe e dukhavipansqe k-o nakhlipe;
  • te brakhas o historìko thana save aźutin amen te dikǎras i kolektìvo memòria, ta
  • te promovuisaras i edukàcia ta o rodipe ande akaja umal.

Sarkon amenθar and-i EU musaj te dikhas amare rromane somthemutnen demnitetaça aj respektoça, odolesqe so on si integràlo kotor amare dostimatenqo.

Prinʒanav aj manqe miśto kana dikhav o progrèsi so kerde varesave Thema somdasne save pinʒarde formal o 2-to Avgust sar o Internacionàlo Dives e Holokaustesqe Seripnasqo. I Pòlska sas i angluni kaj pinʒarda les k-o 2011. I Kroàcia pala laθe k-o 2014, aj i Lituània k-o 2019. And-o Baredivaj akava berś, i Rumânia aresli akaja grùpa e Themenqi save pinʒaren akava dives. Marav vasta vaś akala ʒamavimàta aj dav dumo o aver evroputne śerutne te ʒan pal-akaja lìnia.

O pinʒaripe akale Internacionalone Divesesqo vaś o Seripe e Holokaustesqo si pherdǎrel sadaj jekh kotor kotar i demnitèta kaj o nazìsmo ćordas e Holokaustesqe viktimenθar, lenqe familienθar aj lenqe khetanimatenθar. No si jekh but vasno padmad. Kerindoj akava, o Thema somdasne len jekh vasni pozìcia, keren so si lenqi responsabilitèta ta pherindoj jekh moràlo obligàcia. On ʒan vi konform e rezoluciaça so kerda o Parlamènti e Evropaqo p-o 15-to Grastornaj 2015, savi akharel o Thema somdasne te pinʒaren oficiàl o Holokaust e rromenqo aj te ćhinen jekh Evroputno Dives e Memorialesqo.

Dav tumen garancìa kaj sar Komisàrka e Barabaripnasqi, ka ovav tumença k-o ćekat e maripnasqo mamuj o anticiganìzmo aj sa o aver fòrme e xirǎqe. Maj palal akava berś, ka sikavav jekh ambiciòzo Strategìko Rami e EU-aqi post-2020 vaś o barabaripe, i inklùzia ta i participàcia e rromenqi ʒi k-o 2030. Anglal akava, ka ispidav vi jekh akciaqo plàno mamuj o racìzmo ta dikhav kajo maripe mamuj o anticiganìzmo te ovel integràlo kotor lesqo. Kàste maras amen efikas mamuj jekh fenomèni, maj anglal trebul te prinʒaras kaj ekzistuil.

Ande jekh vaxt kana o populìzmo ta o racìzmo and-i EU si k-o vazdipe, i àkcia ta i solidaritèta si po nevojutne sar nivar aver. Musaj te beśas vigilènto. Musaj te investuinas and-i edukàcia ta and-o zorǎripe e ternenqo. Musaj te zorǎras i sociàlo kohèzia aj o politìke save barǎren i hàsna e ververipnasqi ande amare dostimàta.

Mekh i memòria sa e Holokaustesqe viktimenqi, maśkar save rroma, te aćhol savaxt ande amaro ilo aj ande amari godi.

Seripnasqe vakerimàta

Webkùjbo kerdo kotar

Webkùjbo dino dumo kotar

Partnèrǎ