Bolesław Rumanowski

Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r.

Panie i Panowie,  

Drodzy Zgromadzeni,  

Jestem tutaj z wami, w tym szczególnym i wyjątkowym dniu , jakim jest 80. rocznica likwidacji obozu romskiego. Jako świadek historii, jako ktoś, kto przeżył piekło prześladowań i represji, pragnę podzielić się z Wami moimi wspomnieniami oraz refleksjami na temat tamtych tragicznych wydarzeń.  

Urodziłem się 2 sierpnia 1932 roku w Rypinie na Kujawach, w rodzinie romskiej. Moi rodzice, Ryszard i Zofia Brzezińska, prowadzili wędrowny tryb życia, podróżując z taborem po całej Polsce. Było to życie pełne wolności i radości, które jednak brutalnie przerwała wojna. Po wybuchu II wojny światowej, podobnie jak wielu innych Romów, musieliśmy szukać schronienia, aby uniknąć represji i zatrzymań.  

Znaleźliśmy tymczasowe schronienie w lasach w okolicach Łodzi, Częstochowy i Kielc. Niestety, w 1941 roku zostaliśmy wypędzeni przez Niemców do getta w Kielcach. Warunki tam były straszliwe – głód, choroby, nieludzkie traktowanie. Mimo to, dzięki odwadze i determinacji mojej matki, która podjęła pracę w tartaku, udało nam się przetrwać.  

Przetrwaliśmy, choć codziennie stawaliśmy w obliczu śmierci i nieludzkiego cierpienia. Każdy dzień był walką o przetrwanie, a każda noc – pełna lęku i niepewności. W końcowym okresie wojny, udało nam się uciec z getta i ukrywać w pobliskich lasach. Przetrwaliśmy, dzięki pomocy ludzi dobrej woli i niezłomnej woli życia. 

Historia moja i mojej rodziny pełna jest wytrwałości i hartu ducha w obliczu niewyobrażalnych trudności. To również historia wszystkich Romów, którzy przetrwali, mimo że wielu z nas straciło swoje życie w obozach i gettach. 

Ta rocznica jest dla nas wszystkich okazją do refleksji i pamięci. Musimy pamiętać o tych, którzy zginęli, i o tych, którzy przetrwali. Naszym moralnym obowiązkiem jest przekazywać pamięć o zagładzie przyszłym pokoleniom , aby już nigdy więcej w przyszłości nie doszło do koszmaru ludobójstwa.  

Drodzy Zgromadzeni,  

Zwracam się szczególnie do młodych Romów, nie zapominajcie o swojej tragicznej historii, ale jednocześnie patrzcie w przyszłość z ufnością, wiarą i optymizmem.  

Tylko poprzez wysiłek i prace nad sobą możecie walczyć z stereotypami, przesądami, wykluczeniem.  

Uczcie się, zdobywajcie wiedze, sięgajcie po jak najwyższe stanowiska i funkcje, swoim przykładem pokazujcie, że możecie był pełnoprawnymi obywatelami swoich krajów.  

Domagajcie się równego traktowania, respektowania waszych praw, reagujcie na wszelkie objawy rasizmu i antycyganizmu. Bądźcie odważni, wytrwali i otwarci na innych.  

Niech dzisiejsza rocznica będzie dla nas wszystkich przypomnieniem o wartości życia, o sile ludzkiego ducha i o niezłomnej woli przetrwania. Niech będzie to również przypomnienie, że musimy walczyć o prawa wszystkich ludzi, aby takie tragedie nigdy więcej się nie powtórzyły. 

Dziękuję Państwu za uwagę.