Wolfgang Schäuble

Przemówienie z okazji obchodów 2 sierpnia 2020 r., Dnia Pamięci o Holokauście Sinti i Romów

Na Pomniku Pomordowanych Sinti i Romów w Berlinie wyryto słowa wiersza Santino Spinellego:

„Cisza / zdruzgotane serce / bez tchu / bez słów / żadnych łez.“

W czasie II wojny światowej 500 tys. Sinti i Romów padło ofiarą ukierunkowanych na ich zagładę działań motywowanych obłędną ideologią narodowych socjalistów. Zostali zepchnięci na margines społeczeństwa, publicznie poniżeni i zniesławieni, pozbawieni swojej własności, zewidencjonowani według kryteriów rasistowskich, przymusowo wysterylizowani, maltretowani, zamordowani.

Po wydaniu tak zwanego „dekretu Auschwitz“ w grudniu 1942 roku, rozpoczęły się systematyczne deportacje do obozu Auschwitz-Birkenau. 23 tys. Sinti i Romów z jedenastu krajów wywieziono do tak zwanego „obozu cygańskiego“. Tylko niewielu ocalało. Wśród nich Sinti i Romowie, którzy w marcu 1944 roku stawili opór wobec mordowania w komorach gazowych. Ruszyli z nożami, szpadlami, łomami i kamieniami. SS wycofało się. Jednak mordowanie trwało dalej.

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku SS zabiło w Auschwitz pozostałych tam jeszcze Sinti i Romów. Kilka tysięcy kobiet, dzieci i starców. „Krzyk słychać było do późna w nocy“ — można przeczytać w aktach procesów oświęcimskich.

Dzień 2 sierpnia jest dla Sinti i Romów dniem żałoby. Dniem pamięci Porajmos – jak określa się ludobójstwo w języku romskim. Od 2015 roku dzień 2 sierpnia jest również Europejskim Dniem Pamięci. Ważne jest tworzenie wśród społeczeństwa świadomości bolesnej historii największej mniejszości etnicznej w Europie. I jest to pilna konieczność. Wiedza na temat dokonanego na Sinti i Romach ludobójstwa jest bowiem ciągle jeszcze, również w Niemczech, zatrważająco znikoma.

Zoni Weisz, który w 2011 roku w Niemieckim Bundestagu wygłosił przemówienie z okazji Dnia Pamięci Ofiar Narodowego Socjalizmu, mówił o „zapomnianym Holokauście“ dokonanym na jego narodzie. Musi to zawstydzać nas, Niemców, że Sinti i Romowie musieli wyczekiwać całe dziesięciolecia na to, aby zostać uznanymi za prześladowanych ze strony narodowego socjalizmu, na przyznanie im prawa do odszkodowania.

„Prawda jest bolesna, ale tylko z nią możemy budować nasze szczęście“, powiedziała Philomena Franz, która ocalała z Auschwitz.

Świadków historii wkrótce już nie będzie pośród nas: ani ofiar, ani sprawców. Prawda pozostanie – i pozostanie wyzwaniem. Każde pokolenie winno się z nią zmierzyć na nowo. Z doświadczenia Holokaustu wywodzi się samozobowiązanie naszego państwa do zachowania i ochraniania godności każdego człowieka. Na tym fundamencie bazuje nasz wolnościowy porządek prawny i jego wartości. Jest to podstawowy konsens naszego społeczeństwa, którego należy bronić ciągle na nowo. Skłaniamy się ku temu, aby porządek demokratyczny traktować jako oczywistość. On nią jednak nie jest – jak pokazuje codzienność oraz tendencje ekstremistyczne.

Jeszcze i dzisiaj wielu Sinti i Romów doświadcza wykluczenia. W szkole, w trakcie poszukiwania mieszkania, w życiu zawodowym. Z obawy przed dyskryminacją wielu zataja swoje pochodzenie etniczne. Dopóki ma to miejsce, dopóty nie możemy mówić o społecznej normalności. Dlatego tak istotna jest praca komisji eksperckiej Federalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawie antycyganizmu. Potrzebne jest więcej wyjaśniania, informacji, wymiany i wiedzy. Na temat burzliwej historii Sinti i Romów. Na temat ich starego języka, ich ustnie przekazywanych tradycji i zwyczajów. Na temat ich różnorodnego wkładu do sztuki i kultury europejskiej. Na temat ich cierpień.

Musimy ostrożnie obchodzić się z pamięcią i z tym, co udało się nam osiągnąć. Dotyczy to również Pomnika Pomordowanych Sinti i Romów znajdującego się „w zasięgu wzroku” Reichstagu w Berlinie. Jesteśmy to winni ofiarom.