Obchody upamiętniające w Bukareszcie 2 sierpnia 2016 r.; Daniel Vasile, (former member parlamentarzysta), Constantin Braila (ocalały Rom), Rozalia-Dana Varga (Radca Stanu ds. Romów); fot.: Romano Kher.
Holokaust w Rumunii i przesiedlenia Romów do Naddniestrza
Podczas II wojny światowej na rozkaz marszałka Antonescu w Rumunii zaczęto stosować rasistowskie praktyki eugeniczne. W ich wyniku około 25 tys. Romów, w tym kobiet i dzieci, zostało przesiedlonych do Naddniestrza. Prawie połowa z nich zmarła po drodze z głodu, wyczerpania i chorób takich jak tyfus. Pierwsza fala przesiedleń Romów dotyczyła ludności uznanej przez władze za wędrowną. Do 1 lipca 1942 r. wywieziono na tej podstawie 11 441 osób, w tym 6714 dzieci. Druga fala objęła osoby, które zostały zakwalifikowane przez władze rumuńskie jako ludzie prowadzący osiadły tryb życia, ale niepożądani. We wrześniu 1942 r. przesiedlono kolejne 13 176 romskich mężczyzn, kobiet i dzieci.
Kilkadziesiąt lat zajęło uznanie krzywd Romów i popełnionych na nich zbrodni podczas II wojny światowej. Punktem zwrotnym była inicjatywa podjęta w latach siedemdziesiątych XX w. przez dwóch Romów: Iona Cioabę i Nicolae Gheorghe’a, którzy domagali się przyznania specjalnych emerytur Romom, którzy przeżyli Holokaust w Rumunii. Jednak ówczesne władze nie zrealizowały tego żądania. Dopiero w 1999 r. rumuński rząd przyjął ustawę 189/2000 o specjalnych emeryturach dla obywateli rumuńskich, którzy doświadczyli prześladowań na tle etnicznym podczas rządów reżimu w latach 1940–1945. Dzięki pomocy organizacji romskich wielu ocalałym Romom udało się skorzystać z nowego prawa i uzyskać świadczenie. Jednocześnie jednak części ocalałych Romów nie przyznano emerytur. Władze odrzucały ich wnioski, gdy nie mogli oni wykazać, że po zagładzie powrócili do kraju. Musiało upłynąć ponad 70 lat, zanim w podręcznikach znalazły się informacje o prześladowaniach Romów w Rumunii, w szczególności podczas II wojny światowej. Dopiero niedawno w odpowiedzi na polityczne naciski organizacji romskich Ministerstwo Edukacji wpisało zagładę Romów do szkolnego programu nauczania. Podczas przeprowadzonego w 2007 r. badania tylko 2% Rumunów wskazywało Romów jako ofiary Holokaustu i rumuńskich zbrodni wojennych.
Pierwszy pomnik poświęcony romskim ofiarom Holokaustu został odsłonięty w 2015 r. w Muzeum Kultury Romskiej w Bukareszcie. Pomnik został zaprojektowany i sfinansowany przy wsparciu różnych organizacji romskich przez Damiana Drăghiciego, rumuńskiego posła do Parlamentu Europejskiego, a jednocześnie muzyka pochodzenia romskiego.
Obecne walki i działania na rzecz uznania Holokaustu
Remember Us: Commemoration of the Romani Genocide
2 August 2020, 2 August, 17:00 EST (UTC−04:00), Virtual Event
Traditional commemorative ceremony dedicated to the Romani victims of Nazism will be held on Sunday, 1 August at Lety u Písku, Czech Republic
Commemorative ceremony at Lety u Písku, 2 August 2020. (PHOTO:
Walka o zlikwidowanie hodowli trzody chlewnej w miejscu pamięci o Holokauście Romów w miejscowości Lety u Písku
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
#RomaRemember
Joint statement on the occasion of 2 August 2020 – International Holocaust Memorial Day for Sinti and Roma
Holokaust w Rumunii i przesiedlenia Romów do Naddniestrza
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
Obóz koncentracyjny Jasenovac i walka o uznanie zagłady w Chorwacji
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
Struggle for a dignified memorial site
Camp Topovske šupe in Serbia
From Remembrance to Reconciliation
International Conference in Brussels, March 2019