Holokaust w Rumunii i przesiedlenia Romów do Naddniestrza

Podczas II wojny światowej na rozkaz marszałka Antonescu w Rumunii zaczęto stosować rasistowskie praktyki eugeniczne. W ich wyniku około 25 tys. Romów, w tym kobiet i dzieci, zostało przesiedlonych do Naddniestrza. Prawie połowa z nich zmarła po drodze z głodu, wyczerpania i chorób takich jak tyfus. Pierwsza fala przesiedleń Romów dotyczyła ludności uznanej przez władze za wędrowną. Do 1 lipca 1942 r. wywieziono na tej podstawie 11 441 osób, w tym 6714 dzieci. Druga fala objęła osoby, które zostały zakwalifikowane przez władze rumuńskie jako ludzie prowadzący osiadły tryb życia, ale niepożądani. We wrześniu 1942 r. przesiedlono kolejne 13 176 romskich mężczyzn, kobiet i dzieci.

Kilkadziesiąt lat zajęło uznanie krzywd Romów i popełnionych na nich zbrodni podczas II wojny światowej. Punktem zwrotnym była inicjatywa podjęta w latach siedemdziesiątych XX w. przez dwóch Romów: Iona Cioabę i Nicolae Gheorghe’a, którzy domagali się przyznania specjalnych emerytur Romom, którzy przeżyli Holokaust w Rumunii. Jednak ówczesne władze nie zrealizowały tego żądania. Dopiero w 1999 r. rumuński rząd przyjął ustawę 189/2000 o specjalnych emeryturach dla obywateli rumuńskich, którzy doświadczyli prześladowań na tle etnicznym podczas rządów reżimu w latach 1940–1945. Dzięki pomocy organizacji romskich wielu ocalałym Romom udało się skorzystać z nowego prawa i uzyskać świadczenie. Jednocześnie jednak części ocalałych Romów nie przyznano emerytur. Władze odrzucały ich wnioski, gdy nie mogli oni wykazać, że po zagładzie powrócili do kraju. Musiało upłynąć ponad 70 lat, zanim w podręcznikach znalazły się informacje o prześladowaniach Romów w Rumunii, w szczególności podczas II wojny światowej. Dopiero niedawno w odpowiedzi na polityczne naciski organizacji romskich Ministerstwo Edukacji wpisało zagładę Romów do szkolnego programu nauczania. Podczas przeprowadzonego w 2007 r. badania tylko 2% Rumunów wskazywało Romów jako ofiary Holokaustu i rumuńskich zbrodni wojennych.

Pierwszy pomnik poświęcony romskim ofiarom Holokaustu został odsłonięty w 2015 r. w Muzeum Kultury Romskiej w Bukareszcie. Pomnik został zaprojektowany i sfinansowany przy wsparciu różnych organizacji romskich przez Damiana Drăghiciego, rumuńskiego posła do Parlamentu Europejskiego, a jednocześnie muzyka pochodzenia romskiego.