Fot.: Jaroslaw Praszkiewicz
Upamiętnienie
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
Teren byłego obozu był spontanicznie odwiedzany przez niemieckich Sinti, a także polskich Romów, którzy stracili tam bliskich. Z inicjatywy Zentralrat Deutscher Sinti und Roma w 1973 roku powstał na terenie dawnego Zigeunerfamilienlager w Birkenau pomnik upamiętniający zagładę więźniów, przy którym później zaczęły się odbywać spotkania odwiedzających obóz i uroczystości upamiętniające. Pomnik ten to prosta ściana z cegieł, przypominająca ocalałe fragmenty obozowych baraków, z ustawionym przed nią obeliskiem, na którym znajduje się tablica pamiątkowa. W 1994 roku pomnik został odnowiony przez Stowarzyszenie Romów w Polsce.
Obecność Romów wśród ofiar Auschwitz została symbolicznie zaznaczona jeszcze wcześniej, gdy w 1967 roku odsłonięto na terenie Birkenau pomnik upamiętniający ofiary obozu. Jedna z będących częścią tego pomnika tablic pamiątkowych zawierała tłumaczenie oficjalnej inskrypcji upamiętniającej na język romski, autorstwa Jerzego Ficowskiego, polskiego pisarza, poety i badacza romskiej historii.
W 1994 roku tablica ta została zastąpiona inną, z nowym tekstem, uwzględniającym nowe dane odnośnie liczby ofiar obozu. Nowy tekst na romskiej tablicy została opracowana przez romskiego językoznawcę Marcela Courthiade.
Pierwsze oficjalne obchody o charakterze międzynarodowym, upamiętniające los Romów w Auschwitz, odbyły się w 1993 roku z okazji rocznicy przybycia pierwszego transportu więźniów Zigeunerfamilienlager, zaś rok później Romowie z całego świata zebrali się w Birkenau, by upamiętnić 50. rocznicę zagłady „podobozu cygańskiego”. W 1995 roku przedstawiciele romscy uczestniczyli w obchodach 50. rocznicy wyzwolenia obozu. Liczny udział romskich przywódców w obchodach rocznicowych w latach 1993–1995 zaowocował wzrostem zainteresowania kwestią romskiej zagłady w kręgach akademickich i wśród instytucji zajmujących się upamiętnieniem Holokaustu.
W rezultacie działań podejmowanych przez romskich aktywistów data likwidacji Zigeunerfamilienlager została oficjalnie uznana przez Parlament Europejski, przy wsparciu Komisji Europejskiej, za Dzień Pamięci Romskiego Holokaustu. Stowarzyszenie Romów w Polsce organizuje w tym dniu obchody rocznicowe, w których uczestniczą Romowie z całego świata, politycy i dyplomaci. W ostatnich latach można zauważyć coraz większy udział romskiej młodzieży z całej Europy w uroczystościach upamiętniających.
Oprócz pomnika na terenie dawnego Zigeunerfamilienlager najczęściej odwiedzanym miejscem w trakcie obchodów rocznicowych są ruiny komory gazowej i krematorium V, gdzie 2 sierpnia 1944 roku zamordowano pozostałych przy życiu romskich więźniów.
Historię Romów i Sinti upamiętnia również wystawa stała „Historia i kultura Romów” w siedzibie Stowarzyszenia Romów w Polsce, mieszczącej się w Oświęcimiu przy ulicy Berka Joselewicza 5.
Sinti i Romowie w Auschwitz
![Memoria 10/July 2018](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/Kachel_Cover.jpg)
The last stage of the functioning of the ‘Zigeunerlager’ in the Birkenau Camp
Recent research by historians of the Auschwitz Museum
![](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/Titel-scaled.jpg)
Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz
Przewodnik dla odwiedzających
![Photo of KL Auschwitz taken by Jaroslaw Praszkiewicz](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/IMG_3242-scaled.jpg)
Geneza i przebieg nazistowskich prześladowań Romów i Sinti
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![Sign of Block 11; photo taken by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/4U2A1372-scaled.jpg)
Blok nr 11
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![Photo of flower in front of barbed wire fence taken in Auschwitz-Birkenau by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/4U2A7319-scaled.jpg)
Ucieczki
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![Photo of snow-covered rails of Auschwitz-Birkenau taken by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/IMG_2715o-scaled.jpg)
"Zigeunerfamilienlager" („cygański obóz rodzinny”)
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![The barracks of quarantine in KL Auschwitz II-Birkenau; photo taken by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/4U2A9423-scaled.jpg)
Przybycie do "Zigeunerfamilienlager"
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![Photo of barracks taken by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/4U2A9543-scaled.jpg)
Życie więźniów
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![Photo of KL Auschwitz II-Birkenau taken by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/4U2A6018-scaled.jpg)
Dzieci
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"
![Photo of KL Auschwitz II-Birkenau taken by Jaroslaw Praszkiewicz.](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/09/4U2A4393-scaled.jpg)
Dr Mengele i eksperymenty na ludziach
"Zagłada europejskich Romów w KL Auschwitz"