Demonstracja przed siedzibą Federalnego Departamentu Śledczego w styczniu 1983 r.; na pierwszym planie: Ranko Brantner, Anton Franz, Romani Rose; fot.: Documentation and Cultural Centre of German Sinti and Roma.
Protesty przeciwko specjalnej rejestracji przez policję
Niepowodzenie próby uświadomienia Niemcom faktów dokonanego na Sinti i Romach ludobójstwa miało swoje konsekwencje: jego nazistowscy sprawcy – zwłaszcza służący w szeregach policji – nie zostali pociągnięci do odpowiedzialności. Rasizm w stosunku do Sinti i Romów pozostawał w Niemczech wciąż wszechobecny nawet kilka dekad po zakończeniu wojny. Ustanowione jeszcze w okresie Cesarstwa Niemieckiego specjalne rejestry Sinti i Romów były prowadzone po 1945 r. przez biura ds. „ludów koczowniczych” (Landfahrerstellen) w nowo utworzonych regionalnych departamentach śledczych. Pod koniec lat sześćdziesiątych XX w. Federalny Departament Śledczy opublikował wytyczne, w których usprawiedliwiono kontynuację prowadzenia specjalnych rejestrów Sinti i Romów przy użyciu nazistowskiego żargonu. Prasa kryminalna, informacje na temat osób poszukiwanych lub zaginionych oraz artykuły prasowe charakteryzowały się uprzedzeniami wobec ludności romskiej.
W czerwcu 1982 r. na posiedzeniu Konferencji Ministrów Spraw Wewnętrznych zdecydowano o kontynuacji prowadzenia specjalnego rejestru mniejszości przez wydziały śledcze. Rejestry te były oznaczone skrótem „ZN” (od „Zigeunername”, czyli „nazwisko cygańskie”). W odpowiedzi na tę decyzję w styczniu 1983 r. w dniu 50. rocznicy przejęcia władzy przez nazistów przed Federalnym Departamentem Śledczym odbył się wiec zorganizowany przez przedstawicieli Sinti i Romów. Uczestniczyło w nim 250 osób z całych Niemiec, wśród nich ocalali więźniowie obozów koncentracyjnych. W reakcji na to wydarzenie Minister Spraw Wewnętrznych i szef Federalnego Departamentu Śledczego obiecali natychmiastową likwidację specjalnego rejestru „ZN”. Tymczasem policja uchyliła się od wypełnienia tego zobowiązania, zmieniając jedynie skrót w nazwie pola danych z „ZN” na „HWAO” (od zwrotu „Häufig Wechselnder Aufenthaltsort”, czyli „częsta zmiana miejsca zamieszkania”). Nawet dziś znane są przypadki prowadzenia takiego specjalnego rejestru przez policję.
![](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/Demontration-Heidelberg-1973.jpg)
Początki działalności na rzecz praw obywatelskich niemieckich Sinti i Romów
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/bb_79_008-scaled-e1595255593541.jpg)
Pierwsza publiczna kampania na rzecz praw obywatelskich i przeciwko rasizmowi
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/Hungerstreik-1980-scaled.jpg)
Strajk głodowy w byłym obozie koncentracyjnym w Dachau
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![Removal of the “Nazi race files” to the Federal Archive in Koblenz, following the occupation of the Tübingen University archive in September 1981; in the foreground, Holocaust survivor Jakob Bamberger](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/5_0_buergerrechtsarbeit003-scaled.jpg)
Poszukiwanie nazistowskich akt identyfikacji rasowej
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![Recognition of the Nazi genocide of the Sinti and Roma by Federal Chancellor Helmut Schmidt, March 1982; pictured, from the left, inter alia: Romani Rose, Josef Kwiek, Anton Franz, Egon Siebert; Secretary of State to the Federal Minister of the Interior, Andreas von Schoeler, alongside Chancellor Helmut Schmidt](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/6_0_Schmidt-scaled.jpg)
Uznanie nazistowskiego ludobójstwa Sinti i Romów
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![The demonstration outside the Federal Criminal Investigation Department in January 1983; in the foreground Ranko Brantner, Anton Franz, Romani Rose](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/141-1983_BKAWiesbaden-scaled.jpg)
Protesty przeciwko specjalnej rejestracji przez policję
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![Commemmorative event with a delegation of 50 Holocaust survivors in front of the Brandenburg Gate to mark the 50th anniversary of the Nazi decree of “extermination through labour”, September 1992](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/9_2_Demo-50.-Jahrestag-Zwangsarbeit-klein.png)
Brak adekwatnych odszkodowań dla Romów i Sinti prześladowanych przez reżim hitlerowski
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![The first commemorative visit of the Central Council to Auschwitz, October 1985](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/11_0_Zentralrat-772-6-scaled.jpg)
Upamiętnienie w obozie Auschwitz
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![The last part of the permanent exhibition in Heidelberg. The tour ends on a walkway with a wall displaying the names of the more than 21.000 Sinti and Roma who were deported to Auschwitz-Birkenau, where almost all of them were murdered](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/DokZ-17-scaled.jpg)
Pierwsza na świecie stała wystawa poświęcona dokonanej przez nazistów zagładzie Sinti i Romów
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"
![The lawyers Arnold Roßberg and Uli Roeder, representatives of the accessory prosecution in the König trial, in front of a model of the Auschwitz-Birkenau concentration camp](https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/wp-content/uploads/2020/07/KönigProzess2.jpg)
Łaskawe traktowanie morderców – sądy pochylają się nad nazistowskimi zbrodniami
Wystawa "Długa droga do uznania zagłady Sinti i Romów"